Esther maakt een openhartige maar ietwat gereserveerde indruk. Ze heeft de laatste tijd veel gewerkt aan het onderwerp “empathie”. Bovenal mist ze een empathische houding bij haar collega’s. Sinds ze vrij heeft moeten nemen vanwege de langetermijneffecten van haar coronaziekte, heeft ze niets meer van haar collega’s gehoord. Toch heeft ze anderen altijd vriendelijk en sociaal benaderd, wat ook nodig is in haar beroep in de verpleging.

te veel empathie

Soms heeft ze zelfs het gevoel te empathisch te zijn, te veel met anderen mee te leven. Ze is vaak wanhopig, boos en teleurgesteld. Ze vraagt me of ze haar collega’s moet aanspreken op hun gedrag. Thuis mist ze ook empathie en aanmoediging. In haar vrije tijd is ze graag creatief bezig, met schilderen en naaien. Haar vriend vindt het leuk wat ze doet, maar is er niet echt in geïnteresseerd en moedigt haar weinig aan.

Te weinig empathie

Hij werkt als IT-man in de computerindustrie en Esther vraagt zich af of dat de reden is waarom hij oppervlakkig en weinig empathisch reageert. Zij daarentegen wil gesprekken met meer diepgang en wil haar Freud vertellen wat er emotioneel in haar omgaat.

 

OVERZICHT BLOG

1. hulp van de levenscoach
Test 2: Ben ik empathisch?
Wat heeft de psychologie te zeggen over empathie?
4. uitsplitsing van de testvragen
5. conclusie: empathietest

 

1. assistentie levenscoach

In de eerste sessie probeer ik samen met Esther een soort all-round beeld te krijgen. We kijken naar hun verschillende levensgebieden en kijken in hun verleden. Ik stel 3 belangrijke onderwerpen voor: de situatie op het werk, de communicatie met haar vriend en haar eigen levensdoelen.

Professionele zorgen

Esther vertelt me dan dat ze een paar jaar geleden op de rand van een burn-out stond. Ze had moeite om zichzelf te motiveren, maar bleef desondanks vijftig tot zestig uur per week werken, op een bijna perfectionistische manier. Van haar toenmalige baas kreeg ze af en toe lof toegezwaaid, maar nooit echte erkenning. Op dat moment voorkwam een langere psychotherapie dat er ergere dingen gebeurden.

 

waardevrije communicatie

Vandaag is ze, op wat gezondheidsklachten na, in principe beter. Ze heeft een gezonde eigenwaarde, een sympathieke vriend en, tot voor kort, prettige collega’s. Ze had eigenlijk nauwelijks problemen op het werk totdat ze om gezondheidsredenen moest stoppen. Wat haar houding ten opzichte van haar collega’s betreft, stel ik voor dat ze een niet-oordelend gesprek met hen voert. Dat wil zeggen, een gesprek zonder oordelen of beschuldigingen. Deze waardevrije communicatie is een belangrijke sleutel op weg naar empathie.

 

Conclusie van de professionele bezorgdheid

Even later heeft Esther, zoals afgesproken, een goed gesprek met haar collega’s. Het wordt haar duidelijk onder hoeveel druk iedereen staat. De meesten van hen wisten ook niet precies waarom Esther thuis moest blijven. Ze hebben genoten van de uitwisseling en hopen dat Esther snel weer deel zal uitmaken van het team. Als gevolg daarvan is haar woede verdwenen en voelt ze zich opgelucht.

 

Bezorgdheid privé

Wat betreft haar relatie met haar vriend stel ik voor dat Esther zich meer richt op zijn sterke punten, op zijn positieve kanten. Ik werk ook met Estehr aan haar eigen sterke punten. In het bijzonder verdiepen we het empathisch luisteren. We oefenen ook hoe ze haar gebaren en gezichtsuitdrukkingen doelgerichter kan gebruiken met behulp van rollenspellen. Door hun positievere instelling realiseert Esther zich gaandeweg dat ze zelf de laatste tijd erg veeleisend is geweest. Het draaide te veel om het thema “empathie”. Je vriend is heel empathisch, hij kan zich alleen niet zo goed uitdrukken en zijn medeleven zo direct tonen. Esther wil het onderwerp “communicatie” in de toekomst intensiever behandelen.

 

Conclusie privé

Het laatste waar we over praten zijn hun waarden en doelen. Het blijkt dat ze toch heel blij is met haar werk. Werken met mensen is altijd haar roeping geweest. Ze moet gewoon leren wat geduldiger te zijn. Zodra ze zich weer helemaal gezond voelt, wil ze haar werk hervatten.

 

Test 2: Ben ik empathisch?

a) Als ik een dakloze op straat zie, loop ik niet gewoon voorbij, maar maak ik me zorgen over het lot van die persoon.
b) Bij films kan ik me gemakkelijk in de personages verplaatsen.
c) Op het werk merk ik vrij snel wanneer een collega aan het eind van zijn Latijn is.
d) Ik voel aan wanneer, onder andere, een buur een praatje wil maken.
e) Ik heb last van de zorgen van anderen, soms neem ik die zorgen zelfs mee naar huis van het werk.
f) Als ik zie dat een collega slecht wordt behandeld, doet me dat denken aan situaties waarin ik zelf in een hulpeloze situatie zat.

 

Wat heeft de psychologie te zeggen over empathie?

In de psychologie is er geen duidelijke definitie van empathie. Psychologen zijn het er alleen over eens dat empathie uit minstens twee delen bestaat: affectieve en cognitieve empathie.

 

Syndroom van Asperger

Dat empathie niet gemakkelijk te interpreteren is, blijkt uit het voorbeeld van mensen met autistische neigingen. Ze kunnen zich goed inleven in anderen, maar hebben vaak problemen om zich in te leven in wat er bij anderen omgaat.

Emotionele empathie is gemakkelijk voor hen, maar relativeren is moeilijk voor hen.

 

Cognitieve empathie

beschrijft het herkennen van gevoelens bij anderen. Het gaat over perspectief nemen en jezelf in andermans schoenen verplaatsen (verbeelding): “Ik begrijp wat er in je omgaat.” Of: “Ik zie wat je voelt.”

 

Affectieve empathie

laat ons gevoelens begrijpen, beschrijft het vermogen tot empathie en het delen van emoties (zeer fysiek): “Ik voel wat jij voelt”.

 

Empathie manipulatief gebruiken

Je alleen inleven en je verplaatsen in de ander is echter geen voldoende voorwaarde voor waarderend, emphatisch gedrag. Degenen die weten wat anderen denken, voelen of vrezen, kunnen dit helaas ook manipulatief gebruiken. In de marketingwereld wordt (cognitieve) empathie vaak misbruikt om klanten iets te verkopen wat ze meestal niet nodig hebben.

Social engineering is een manipulatieve poging om belangrijke informatie of gegevens te verkrijgen. Op deze manier worden individuele werknemers en soms zelfs hele bedrijven benadeeld.

 

Empathie waarderend gebruiken

Om ervoor te zorgen dat empathie oprecht en authentiek is, moeten bepaalde waarden als leidraad worden genomen. In deze context spreekt de Amerikaanse psycholoog Carl Rogers over waarden als respect, acceptatie en openheid. Dit verwijst ook naar de rol van de psychotherapeut of levenscoach ten opzichte van patiënten en cliënten.

 

Empathie en lichaamstaal

Volgens Carl Rogers is het vermogen om gezichtsuitdrukkingen en gebaren te herkennen doorslaggevend voor de vraag of communicatie gebaseerd is op empathie. Beide geven je directe toegang tot de emotionele toestand van de persoon met wie je praat.

Als de spreker bijvoorbeeld een korte aarzeling bij zijn gesprekspartner opmerkt, kan hij subtiel reageren met een korte handbeweging (prompting gesture). Op deze manier kan hij met een eenvoudig (nadrukkelijk) gebaar tegemoet komen aan de behoefte van de gesprekspartner.

 

4. uitsplitsing van de testvragen

a) Als ik een dakloze op straat zie, loop ik niet gewoon voorbij, maar maak ik me zorgen over het lot van die persoon. (= medelijden)

b) Bij films kan ik me gemakkelijk in de personages verplaatsen. (= cognitief)

c) Op het werk merk ik vrij snel wanneer een collega aan het eind van zijn Latijn is. (= affectief)

d) Ik voel aan wanneer bijvoorbeeld een buurman of buurvrouw een praatje wil maken. (= cognitief)

e) Ik heb last van de zorgen van anderen, soms neem ik die zorgen zelfs mee naar huis van het werk. (= affectief)

f) Als ik zie dat een collega slecht wordt behandeld, doet me dat denken aan situaties waarin ik zelf in een hulpeloze situatie zat. (= medelijden)

 

5. conclusie: empathietest

Mededogen en empathie zijn niet altijd gemakkelijk van elkaar te onderscheiden. In beide gevallen bouwen we een emotionele band op met andere (vaak hulpeloze) mensen. Maar we zijn blij dat we zelf niet in een soortgelijke (hopeloze) situatie zitten.

Vaak voelen we ons ongemakkelijk. Het uitzicht is optioneel wat somber en koel. Bij empathie is de blik meestal warm en op je gericht.

 

 

© Timo ten Barge [23 .02.2022]