Simon maakt meteen een sympathieke, maar ook wat ongelukkige indruk. Sommige dingen wijzen er na het eerste gesprek met hem op dat hij aanzienlijke problemen heeft op zijn werk.

In mijn privéleven gaat het ook niet echt goed. Simon wil graag weten hoe hij zelfverzekerder over kan komen. Hij denkt dat zijn negatieve mindset hem daar misschien van weerhoudt.

Wat Mindset precies betekent, weet hij niet. Half vragend zegt hij: “Misschien heeft het iets te maken met mindfuck – het is ook zo’n modieuze term – of iets met zelfsabotage?” Zijn vriendin denkt dat hij zeker professionele hulp nodig heeft omdat hij een negatieve mindset heeft.

Simon luistert niet blindelings naar wat zijn vriendin zegt, maar op zijn werk krijgt hij ook herhaaldelijk te horen dat hij te negatief is. Hij is ook kieskeurig en heeft een manie voor orde. Daarom vraagt hij advies aan een levenscoach.

 

Blog overzicht

1. Beschrijving van het probleem: Heeft Simon een negatieve mindset?
2. Test: Welke mindset heb ik? (naar Carol Dweck)
3. Wat is een mindset eigenlijk?
4. Bijstand Life Coach: de mindset veranderen
5. Mindset in de psychologie
6. Mindset in de filosofie
7. Uitsplitsing van testvragen

 

Beschrijving van het probleem: Heeft Simon een negatieve mindset?

 

Simon vertelt me – met wanhoop in zijn stem en houding – dat hij helemaal niet weet waar hij moet beginnen. Ik vraag hoe lang hij al problemen heeft op zijn werk en thuis en hoe die zich uiten.

Simon is tandtechnicus, hij gaat helemaal op in zijn werk, het is zijn roeping. Als zijn collega’s hem te perfectionistisch en vaak een beetje stijf vinden, vat hij dat meestal op als een compliment. Voor hem is een verandering van beroep uitgesloten. Hij zou zich eerder een eigen praktijk kunnen voorstellen, of hij zou ook graag in een kleinere praktijk willen werken met leuke collega’s en een sympathieke baas.

Momenteel werkt hij in een grote praktijk met veel collega’s. Maar zijn grootste probleem is zijn cholerische, in zichzelf gekeerde baas. Simon draagt zijn slechte humeur de hele dag met zich mee. Daar is niets aan te doen, zegt hij, zulke bazen veranderen nooit.

Simon kan relatief goed opschieten met zijn collega’s, maar hij weet niet waar hij met hen over moet praten. Hij houdt niet van koetjes en kalfjes en denkt dat je dat niet kunt leren. Hij gaat conflicten liever uit de weg.

Simon is een beetje verlegen, dus hij heeft al psychotherapie gehad. Maar hij heeft het gevoel dat hij zichzelf nog steeds niet heeft gevonden. Hij voelt zich alleen op zijn gemak met zijn vriendin. De laatste tijd is hij dit gevoel echter ook kwijtgeraakt. Hij nam zijn slechte humeur, zijn negatieve mindset, mee naar huis. Zijn vriendin zegt dat hij vroeger als student niet zo negatief was.

 

Test volgens Carol Dweck: Welke mindset heb ik?

 

Beantwoord elke vraag met ja of nee. Aan het einde van de blog staat een uitsplitsing van welke uitspraken bij welke mindset passen.

Intelligentie
1) Intelligentie is aangeboren en kan dus niet veranderd worden.
2) Ik ben in staat om te leren, maar mijn intelligentie is onveranderlijk.
3) Het is mogelijk om je intelligentie te verhogen.
4) Intelligentie kan worden verhoogd, hoe slim ik ook ben.

Persoonlijkheid
5) Je kunt bepaalde eigenschappen van een persoon niet veranderen.
6) Welke eigenaardigheden ik ook heb, ik kan altijd (grotendeels) veranderen.
7) Ik kan sommige dingen anders doen, maar ik kan niet veel veranderen.
8) Ik kan voor een groot deel veranderen wat mijn karakter betreft.

 

Wat is een mindset eigenlijk?

 

Psychologie
Een mindset is een manier van denken, een stijl van denken. De term kreeg vooral aandacht van de psychologe Carol Dweck. Ze maakt onderscheid tussen twee denkstijlen of twee mindsets: de groeimindset en de statische mindset. De centrale vraag is in hoeverre mensen geloven dat hun intelligentie, vaardigheden of persoonlijke eigenschappen vastliggen of juist in staat zijn om zich te ontwikkelen.

Filosofie
De term mindset is niet terug te vinden in de klassieke filosofie, maar de houding van de Stoa doet enigszins denken aan de opmerkingen van Dweck. Het doel in Stoa is om een staat te bereiken waarin men vrij is van affecten (misplaatste waardeoordelen). Dit leidt uiteindelijk tot eudaimonia (geluk).

Levenscoaching
In life coaching zijn beide opvattingen over mindset belangrijk. Simon heeft een negatieve houding, een negatieve mentaliteit op sommige gebieden van het leven. In life coaching worden deze opvattingen ook wel overtuigingen genoemd. Met behulp van een aantal life coaching tools was Simon in staat om zijn negatieve (fixed) mindset te overwinnen.

 

Bijstand Life Coach: De mindset veranderen

 

Ik werk parallel met Simon aan verschillende onderwerpen. Om iemands eigenwaarde te vergroten, kijken we in het begin naar belangrijke aspecten hiervoor. Simon beschrijft eerst zijn situatie in zijn eigen woorden. Daarna breng ik zijn woorden ter zake. Het gaat in de eerste plaats over zelfacceptatie en verder over de omgang met andere mensen.

Met behulp van het Enneagram vinden we versterkende beschrijvingen en stelregels die zijn zelfacceptatie duidelijk versterken. Zijn negatieve kijk op zichzelf (de negatieve mindset) neemt aanzienlijk af.

In communicatie- en empathietraining ontdekt Simon dat koetjes en kalfjes praten eigenlijk heel eenvoudig is en zelfs leuk kan zijn. Hij vindt het leuk om zijn eigen onderwerpen in te brengen in gesprekken met vrienden of collega’s. Hij heeft inzicht in verhalen vertellen en weet hoe hij moet overtuigen met kleine anekdotes. Voor anderen maakt dit dat je er kalm of zelfs koel uitziet. Zijn mentaliteit wordt veel positiever.

Op de middellange termijn bekijken we in hoeverre het realistisch is voor Simon om zijn eigen praktijk te runnen. Hij concludeert dat het beter is om eerst een baan te zoeken in een kleine praktijk. Ondertussen heeft hij met succes gesolliciteerd en staat hij op het punt de grote praktijk te verlaten. Zijn baas moet iets gemerkt hebben en werd plotseling vriendelijker. Blijkbaar heeft hij zich gerealiseerd dat Simon een waardevolle kracht is die niet gemakkelijk te vervangen is.

Simons relatie met zijn vriendin is ook verbeterd. Zijn vriendin is blij dat hij aan zichzelf werkt en zijn fatalistische houding (de negatieve mindset) achter zich heeft gelaten.

 

Mindset in de psychologie

 

Als we succesvol willen zijn in het bereiken van de doelen die we onszelf stellen, zal het geloof dat we ermee associëren een grote invloed hebben. Dit geloof of deze overtuiging kan ook op een andere manier vertaald worden. In de psychologie wordt vaak gesproken over self-efficacy. Zij die zelfs in moeilijke situaties problemen kunnen oplossen of conflicten met enige kracht kunnen overwinnen, worden beschouwd als zelfefficiënt.

Carol Dweck, een onderzoeker op het gebied van motivatie en ontwikkelingspsychologie, gelooft dat ze de kracht achter self-efficacy heeft opgespoord. Dit gaat over een bepaalde overtuiging of basishouding. Dweck noemt dit de Mindset en heeft met het gelijknamige boek een bestseller in de wacht gesleept.

Ze ontdekte bijvoorbeeld dat kinderen verschillende denkwijzen hebben. Daarbij onderzocht ze de vraag in hoeverre deze kinderen waarde hechten aan intelligentie en bepaalde vaardigheden of sterke punten. Zo kwam ze tot twee verschillende denkwijzen, die ook duidelijk zijn bij volwassenen:

Vaste mindset (statisch zelfbeeld)

1. intelligentie is in principe onveranderlijk.
2. succesvol zijn verwijst vooral naar het eindresultaat. Als het resultaat niet bevredigend is, wordt het beschouwd als een mislukking.
3. fouten zijn of verwijzen naar een gebrek aan intelligentie of competentie. Ze hebben een negatief effect op de motivatie. Ze maken de innerlijke criticus wakker en wekken negatieve gevoelens van machteloosheid, woede en razernij op.

Conclusie: Mensen met een vaste mindset zien zichzelf als minder zelfredzaam en minder veranderlijk. Succes geeft misschien een kortstondige boost in erkenning, maar stabiele eigenwaarde is er niet. Omdat de volgende mislukking al in de coulissen staat te wachten. In life coaching worden mensen met een soortgelijke houding ook wel anders-gericht genoemd.

Groeimindset (dynamisch zelfbeeld)

1. intelligentie is dubbelzinnig (sociale intelligentie etc.) en in principe veranderlijk.
2. succes heeft minder te maken met een eindresultaat en meer met een proces.
3. fouten zijn noodzakelijke stappen in het leerproces. Ze bieden ontwikkelingsmogelijkheden. De motivatie is intrinsiek en de eigenwaarde wordt versterkt.

Conclusie: Mensen met een Groeimindset zijn zelfredzaam en zien zichzelf en anderen als veranderlijk. Volgens haar heeft succes betrekking op verschillende levensdoelen, niet alleen op werk. Succes betekent dat je in staat bent om je waarden af te stemmen op je doelen. In life coaching worden mensen met een soortgelijke houding vrij en zelfbepaald genoemd. Ze voelen zich verantwoordelijk voor hun eigen geluk en ook voor hun eigen ongeluk.

Mindset en stress

Voortbouwend op de zojuist gepresenteerde onderzoeken laat psychologe Alicia Crum zien hoe groot de invloed van mindset is op gezondheid, sport en het omgaan met stress. Onze houding ten opzichte van stress – of we het nu als positief of negatief ervaren – heeft bijvoorbeeld een grote invloed op de stress die we daadwerkelijk voelen. Als we geloven dat stress tot uitmuntendheid leidt, wordt deze overtuiging bevestigd en treden er geen negatieve gezondheidssymptomen op.

Omgekeerd leidt een negatieve perceptie van stress tot een afname van prestaties en een toename van gezondheidsklachten, tot en met een burn-out. Het is niet relevant of stress al dan niet wetenschappelijke voordelen heeft voor prestaties en gezondheid. De mindset heeft een beslissende invloed op hoe we ons voelen en wat we bereiken.

 

Mindset in de filosofie

 

In de filosofie is de Stoa een manier van denken die misschien het best vergeleken kan worden met het Mindset-concept van Carol Dweck. Het is belangrijk om te weten dat de psychologie zich heeft ontwikkeld vanuit de filosofie en niet andersom. Veel filosofische gedachten zijn terug te vinden in de (positieve) psychologie.

De Stoa (letterlijk “portiek”) verdeelt filosofie in logica(retoriek en dialectiek), fysica en ethiek. Ethiek gaat vooral over weten wat belangrijke waarden zijn. Het doel is om je hierdoor te laten leiden en ernaar te handelen. Er wordt niets anders gedaan in levenscoaching.

Hoe bereikt de stoïcijn geluk?

De stoïcijn ziet zichzelf echter bedreigd door de affecten (misplaatste waardeoordelen) omdat ze doen alsof ze redeneren. Voor de stoïcijn moet de ziel (geest) vrij zijn van affecten om de gewenste staat van apatheia (gevoelloosheid) te bereiken. Wie deze staat bereikt is wijs en vrij, wat uiteindelijk leidt tot eudaimonia (geluk).

De twee werelden van Epictetus

Maar hoe kan deze staat worden bereikt? De stoïcijn Epictetus had hier een paar gedachten over. Het verdeelt de manier waarop we kunnen beslissen in twee richtingen:

Er zijn dingen in de wereld die we kunnen beheersen, zoals onze eigen gedachten en gevoelens. Waar we geen controle over hebben zijn bijvoorbeeld de gedachten en gevoelens van anderen, maar ook heel banale dingen zoals het weer of de economie. We kunnen erover denken wat we willen, maar we kunnen niets beïnvloeden. Zoveel ligt buiten onze controle.

Wie dit verschil kent, leeft een meer ontspannen leven. Simon kende dit verschil niet. Hij liet zich te veel beïnvloeden door de grillen van zijn baas. Hij bracht dit slechte humeur over op zijn vriendin thuis.

Hoe zouden de stoïcijnen de vragen van Dweck beantwoorden?

1. intelligentie is dubbelzinnig (sociale intelligentie etc.) en in principe veranderlijk.
2. succes heeft minder te maken met een eindresultaat en meer met een proces.
3. fouten zijn noodzakelijke stappen in het leerproces. Ze bieden ontwikkelingsmogelijkheden. De motivatie is intrinsiek en de eigenwaarde wordt versterkt.

Ad 1 Citaat: “Het geluk van je leven hangt af van de kwaliteit van je gedachten. […] “Je geest zal de vorm aannemen van wat je vaak in gedachten houdt, want de menselijke geest wordt gekleurd door zulke indrukken.” – Marcus Aurelius.

Over het onderwerp intelligentie als zodanig – zoals wij het in engere zin interpreteren – zijn er geen verwijzingen in de Stoa. Een Stoïcijn die in onze tijd leeft, zou zeggen dat intelligentie betekent dat we het verschil weten tussen wat we kunnen beïnvloeden en wat we niet kunnen beïnvloeden. NB. Cognitieve gedragstherapie is gebaseerd op deze en soortgelijke bevindingen.

Ad 2“Elke avond voordat we naar bed gaan moeten we onszelf afvragen: Welke zwakheid heb ik vandaag overwonnen? Welke deugd heb ik verworven?” – Seneca.

Succes moet hier gezien worden als een proces. Een succesvol leven is een deugdzaam leven. Maar een stoïcijn zou dit anders formuleren en vragen wat een goed leven is. NB. In de positieve psychologie wordt dit ritueel Savouring genoemd, de kunst van het genieten.

Ad 3“Een edelsteen kan niet gepolijst worden zonder wrijving, of een mens kan niet geperfectioneerd worden zonder beproevingen.” – Seneca.

Dus eigenlijk zegt de stoïcijn: het leven is een leerproces, we moeten uitdagingen aangaan. Er is niets mis met het maken van fouten tijdens het proces. Aan de andere kant kenden de Stoïcijnen ook fouten van een ander soort. Emoties werden anders begrepen dan tegenwoordig. Dit ging meer over oordelen of meningen. Veel stoïcijnen vonden daar een fout.

Dit stond de ideale staat Apatheia in de weg. Dergelijke emoties kunnen echter onder controle worden gehouden. Dit is waar gedragstherapie om de hoek komt kijken. Ze probeert lijders te leren dat hun verlegenheid een ongegronde angst is, een vals oordeel als het ware.

Conclusie: de Stoïcijnen zouden het in minstens twee van de drie stellingen eens zijn met de theorie van Carol Dweck.

 

Opsplitsing van testvragen

 

Intelligentie
1. intelligentie is aangeboren en kan daarom niet worden veranderd. → Vaste mindset
2. Ik ben in staat om te leren, maar intelligentie is onveranderlijk. → Vaste mindset
3. het is mogelijk om je intelligentie te verhogen. → Groeimindset
4. intelligentie kan worden vergroot, hoe slim ik ook ben. → Groeimindset

Persoonlijkheid
5 Je kunt bepaalde eigenschappen van een persoon niet veranderen. → Vaste mindset
6. welke eigenaardigheden ik ook heb, ik kan (grotendeels) veranderen. → Groeimindset
Ik kan sommige dingen anders doen, maar ik kan niet veel veranderen. → Vaste mindset
8. Ik kan voor een groot deel veranderen wat mijn karakter betreft. → Groeimindset

 

© Timo ten Barge [23 .03.2021]